Godfried Bomans

Godfried Jan Arnold Bomans (* 2. März 1913, Den Haag (NL) - 22. Dezember 1971, Bloemendaal) war ein Niederländischer katholischer Schriftsteller, Kolumnist und Mediapersönlichkeit. Bomans war jahrelang der meist gelesene Autor der Niederlande. Mehr als 60 Bücher stehen auf seinem Namen. Literarische Anerkennung in der Form eines Preises hat es bis jetzt für sein Werk noch nicht gegeben.

Zu seinen bekanntesten Werken gehören die (auch als Serie verfilmte) Bücher über Pa Pinkelman, sowie der Roman "Erik of het klein insectenboek" über einen kleinen Jungen, der aufwacht im Land der Insekten und dort jede Menge Abenteuer erlebt. Auch in der Grundschule wurde er viel gelesen; die achtteilige Serie über die drei Kinder Pim, Frits und Ida waren jahrzehntelang Pflicht beim Leseunterricht.

In den 50er Jahren brachte der damals noch katholische Verlag Het Spectrum das komplette Werk von Charles Dickens in Paperback auf den Markt. Bomans, Kenner von Dickensens Werke, spielte bei der Übersetzung eine Vorreiterrolle.

Biographie

Geboren in Den Haag, zog er mit seiner Familie schon im zarten Alter von zwei Monaten nach Haarlem. Als Sekundarschüler war er Redakteur von Schülerzeitungen und veröffentlichte Kurzgeschichten. Später studierte er an der UvA (Universiteit van Amsterdam) Jura. Von 1938 bis 1939 war er Redakteur der Studentenwochenzeitung Propria Cures. 1939 zog er nach Nijmegen, wo er Philosophie studierte.

1932 veröffentlichte er sein Debut, Drijfjacht unter dem Pseudonym Bernard Majorick. Im selben Jahr erschienen Gebed voor Nederland und Bloed en liefde, ein historisches Bühnenstuck. Pieter Bas erschien Dezember 1936. Es war das erste Buch wo sein Jugendfreund Harry Prenen als Illustrator mitarbeitete. Prenen hat ab diesem Buch viele Bücher für Bomans illustriert.

Sein bekanntestes Werk, Erik of het klein insectenboek schrieb er in Nijmegen. Das Buch erschien im Dezember 1939 bei Het Spectrum. In Nijmegen war er auch zum ersten Mal offiziell Sinterklaas. Als die Ankünfte von dem "Goedheiligman" im Fernsehen ausgestrahlt wurden, spielte Bomans viele Jahre diese Rolle.

1943 schmiß er sein Studium und zog wieder nach Haarlem, seine Stadt am kleinen Flüßchen Spaarne. er heiratete dort seine Pietsie Verscheure am 14. April 1944. Die sakramentale Eheschließung fand erst nach dem 2. Weltkrieg statt, am 17. August 1945. Sie bekamen eine Tochter, Eva, in 1960.

Von 1940 bis 1952 übersetzte Bomans die Pickwick Papers von Dickens. Nach dem Krieg arbeitete er als Kunstredakteur und Redakteur. Sein Comic Pa Pinkelman en Tante Pollewop, mit Zeichnungen von Carol Voges, erschien ab November 1945 in de Volkskrant, damals noch eine katholische Tageszeitung. Dieser Comic erschien in 1976 auch als Fernsehserie. Sie wurde ausgestrahlt von der KRO (Katholieke Radio Omroep).

WEITER BEARBEITEN AB HIER

Externe links

• [internetadresse DBNL]

In 1950 riep Bomans de Haarlemmers op om lid te worden van de op te richten Haarlemse Sociëteit Teisterbant. De sociëteit die onder haar 180 leden Lodewijk van Deyssel, Mari Andriessen, de later geroyeerde Harry Mulisch en Anton Heyboer telde, heeft haar stichter niet lang overleefd.

In 1956 richtte hij de Haarlem Branch van de Dickens Fellowship op, die hij de eerste jaren als president zou voorzitten.

Mediabekendheid

Landelijke bekendheid kreeg Bomans opnieuw door optredens in radio- en televisieprogramma's, zoals Kopstukken en Bomans in triplo. Hij werd een mediapersoonlijkheid, voor die tijd een nieuw fenomeen. Uitzendingen zoals Bomans in Vlaanderen en Bomans in Israël vestigden de aandacht even sterk op hemzelf als op zijn onderwerpen.

In 1971 verbleef Bomans, op uitnodiging van VARA en AVRO, een week alleen op het onbewoonde waddeneiland Rottumerplaat. Hij maakte er dagelijkse radioverslagen, getiteld Alleen op een eiland, over zijn ervaringen met de tv-showman Willem Ruis als zijn gesprekspartner in Warffum. Deze radioverslagen zijn als luisterboek in 2006 op 6 cd's verschenen. Het primitieve verblijf lag hem niet; vrijwel zeker heeft het hem een terugslag bezorgd in zijn gezondheid.

Godfried Bomans stierf op 22 december 1971 op 58-jarige leeftijd aan een hartaanval en werd op kerstavond begraven op het Sint Adelbertskerkhof in Bloemendaal (graf 1235).

Stijl

Bomans' werk is moeilijk onder één noemer te brengen, maar hij was zeker een groot stilist. Het werk heeft als kenmerk wendbaarheid, een groot gevoel voor humor en een onverslijtbare ironie. Bomans kon zowel zeer ernstig als zeer lichtvoetig schrijven.

Gedachtegoed

[[Bestand:Sculptuur Godfried Bomans 2.jpg|150px|right|Bomans (beeldje van Wim Jonker)]] Bomans was katholiek, maar niet streng in de leer. In een brief aan A. van Roon d.d. 26 november 1968 schreef hij dat "geen vernieuwing in de katholieke Kerk mij te hoog gaat en ik met name de ontwikkeling in het celibaat met voldoening gadesla..." Toen Bomans dit noteerde stond het gedwongen priestercelibaat ter discussie. In dat jaar verscheen In de kou: over hun roomse jeugd en hoe het hun verder verging, waarin hij openhartig discussieert met geestverwant Michel van der Plas over de teloorgang van katholieke zekerheden.

Tussen links Nederland en Bomans ontstond op 18 juni 1966 een diepe kloof toen Bomans in een column in de Volkskrant onder de titel "De Raddraaiers" het vernielen van de kantoren van het dagblad De Telegraaf veroordeelde (de Telegraafrellen). Boze bouwvakkers waren hiertoe in een pamflet opgeroepen en Bomans heeft de anonieme schrijvers van het pamflet de "hoofdschuldigen" genoemd. Toen vier leden van de maoïstische Rode Jeugd werden gearresteerd keerde heel links Nederland, aangevoerd door Harry Mulisch, zich tegen de "verrader" Bomans.

Eerbetoon

Herdenking en onderscheiding

thumb|260px|Gedenksteen Pieter Bas Hoge Gouwe 21 te Gouda In 1960 werden in Leiden (in de Breestraat nr. 37) en in 1964 in Gouda (op de Hoge Gouwe 21) gevelstenen onthuld ter herinnering aan het gedenkwaardige verblijf van Pieter Bas in die plaatsen. Beide werden onthuld door Bomans zelf, met passende toespraken. Op 2 maart 2013, zijn honderdste geboortedag, werd op de locatie van zijn geboortehuis aan de Bierkade 2a in Den Haag door burgemeester Jozias van Aartsen een bescheiden plaquette onthuld.

In 1972 werd het Godfried Bomans Genootschap opgericht. In Thijsse's Hof te Bloemendaal staat het beeld Erik op de vlinder, in 1977 gemaakt door Mari Andriessen. Sinds 1982 staat in de Wijngaardtuin, in het centrum van Haarlem, een bronzen beeldje van Bomans, van beeldhouwer Wim Jonker. Bomans' boek Erik of het klein insectenboek werd in 2004 verfilmd door Gidi van Liempd.

Literaire prijzen heeft Bomans nooit ontvangen, maar dat wil niet zeggen dat hij nooit is onderscheiden. In 1987 werd hem, postuum, de Israëlische Yad Vashem-onderscheiding toegekend voor zijn hulp aan joodse onderduikers tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 2004 eindigde Bomans als nr. 48 in de verkiezing van de Grootste Nederlander.

Van 19 juni tot en met 5 september 2010 was in Museum De Hallen een tentoonstelling te zien over het leven en werk van de Bomans als schrijver, componist en TV-persoonlijkheid. Er werden originele boekillustraties getoond, samen met werk van Bomans' kunstenaarsvrienden zoals Kees Verwey en Mari Andriessen.

Vernoemingen

Godfried Bomans komt in veel plaatsen voor als straatnaam. Daarnaast zijn er diverse scholen naar hem vernoemd.

Na de schrijvers Hella Haasse en Harry Mulisch heeft ook Bomans een planetoïde naar zich vernoemd gekregen. De vernoeming gebeurde door de Amerikaanse astronoom van Nederlandse afkomst Tom Gehrels, op voordracht van de Haarlemse boekenverzamelaarster Loes Timmerman. De vernoeming werd 5 december 2009 door de Internationale Astronomische Unie (IAU) bekrachtigd.<ref>Al enige tijd eerder droeg het tweetal meisjesboekenschrijfster Cissy van Marxveldt (een pseudoniem van Setske de Haan) voor als planetoïde (10667) van Marxveldt, en verzetsstrijdster Hannie Schaft als (85519) Hannieschaft.</ref>

Planetoïde (23404) Bomans draait op een afstand van 257 miljoen tot 426 miljoen kilometer van de Zon zijn rondjes in de ruimte tussen de planeten Mars en Jupiter en maakt in 3,45 jaar een omloop om de zon. De diameter van planetoïde Bomans bedraagt ongeveer 7 kilometer.

Enkele anekdotes

[[Bestand:Marlene Dietrich & Godfried Bomans 915-6287.jpg|thumb|250px|right|Bomans en Marlene Dietrich (1963)]]

• Roemrucht in de televisiegeschiedenis is een live commentaar van Bomans. De schrijver werd in oktober 1963 benaderd voor de Edison-uitreiking van het Grand Gala du Disque. Eén van de optredende artiesten was Marlene Dietrich. Bomans stond naast de diva die hij bewonderde en vertelde een anekdote die eindigde met het beroemd geworden citaat (van 'een heel oud mannetje' dat naast hem in de bioscoop zat): "Had mijn vrouw maar één zo’n been".
• Bomans verhaalde hoe hij samen met zijn drie broers voor het eerst aan carnaval meedeed, samen verkleed als één olifant en elk gestationeerd in één poot. Tijdens het onvermijdelijke oponthoud op een podium hadden de gebroeders Bomans een tafeltje in de buik bevestigd, waarop zij dan klaverjasten. Volgens Bomans was het bovendien als jongste broer zijn taak om, vlak bij het achtereind gezeten, af en toe een gehaktbal door dit eind naar buiten te werpen om een realistisch effect te bereiken. De olifant moet mede daardoor enorme indruk op het publiek gemaakt hebben.<ref>Bron: Op de keper beschouwd (1963)</ref>
• Sinterklaas speelde hij voor het eerst in 1941, in Nijmegen. Dit optreden als goedheiligman zou hij nog vaak herhalen, soms met verrassend resultaat, bijvoorbeeld wanneer de uit te delen lekkernijen op waren en Sint dan maar eigenmachtig met andersoortig 'lekkers' strooide, zoals een halve of een hele dag vrij van school. Uit een brief aan zijn vriend Harry Prenen uit 1943:

Voor de stad Nijmegen was ik Sint Nicolaas en reed op een schimmel de stad door. Op het bordes van het stadhuis gaf ik de jeugd een dag vrij (vorig jaar een middag), waardoor ik, nog omhuld door den herderlijken toga, een vreeselijke ruzie kreeg met drie hoofden (een daarvan riep, alle eerbied voor Gods heiligen uit het oog verliezend: 'Wat denkt zo'n snotjongen wel!')

Bomans' carrière als Goedheiligman was daarmee zeker niet ten einde. In 1961 bijvoorbeeld vervulde hij de rol in Enkhuizen en in 1967 ging hij als zodanig naar Canada en ontmoette daar Santa Claus op het vliegveld van Toronto. Hij noemde hem bij die gelegenheid 'een geestelijke zakkenroller'.Vorlage:Bron?

Bibliografie

Toneel

• 1931 - Bloed en liefde (uitgegeven in 1937)
• 1934 - Kroketten (revue t.g.v. inauguratiebal)
• 1939 - Een eeuw achter (spel in twee bedrijven)
• 1939 - De huis-tiran (klucht in twee bedrijven)
• 1941 - Koning Smulpaap (toneelstuk in vier bedrijven)
• 1941 - De drie Koningen (spel)
• 1943 - Het diner van koning Habbeba (sprookjesspel)
• 1944 - De nieuwe kerststal van den pastoor (spel in één bedrijf)
• 1944 - Sint Jeanne d'Arc (spel in één bedrijf)
• 1964 - Bill Clifford (boek bewerkt tot een komische opera op muziek van Jan Mul)
• 1979 - Bloed en liefde (en ander toneelwerk)

Dagboeken

• 1988 - Dagboek van Rottumerplaat
• 1993 - Dagboek van een gymnasiast (vroege jeugdherinneringen)

Essays

• 1946 - Moeder de gans
• 1952 - Meesters van de spotprent
• 1970 - De tijd van Dickens
• 1972 - Gesprekken met bekende Nederlanders
• 1973 - Mijmeren met Bomans
• 1975 - Een verdwenen facet van Haarlem
• 1984 - Allerlei van en over de Camera Obscura
• 1994 - Piet Paaltjens of Het drama te Foudgum

Discografie

• 1954 - Poëzie in beweging (grammofoonplaat)
• 1957 - Bomans, Godfried - 10"LP - PHILIPS - P 13034 R
• 1960 - Stemmen van schrijvers: Godfried Bomans, Bertus Aafjes (grammofoonplaat)
• 1963 - Draaitafelen met Bomans (grammofoonplaat)
• 1963 - Oliver! (grammofoonplaat)
• 1967 - Godfried leest Bomans (grammofoonplaat)
• 1969 - Jongelief/Nacht (grammofoonplaat)
• 1972 - Verhalen door Godfried Bomans (grammofoonplaat)
• 1972 - De droomwereld van Godfried Bomans (grammofoonplaat)
• 1975 / 1976 / 1977 - Godfried Bomans - De Kopstukken delen 1, 2 en 3 (grammofoonplaten, fragmenten uit het radioprogramma Kopstukken, uitsluitend van Bomans)
• 1988 - Protestant, Godfried Bomans, op cd We blijven lachen : deel 2, CNR QS 900.003-2
• 1988 - Wim Sonneveld interviewt Godfried Bomans op cd We blijven lachen: deel 3, Quintessence QS 900.004-2
• 1996 - Godfried Bomans - De Kopstukken, dubbel-cd, EMI 7243 8 54871 2 5 (heruitgave van de drie gelijknamige delen die eerder op grammofoonplaat werden uitgebracht)
• 2006 - Bomans was de naam, luisterboek op 4 cd's, Rubinstein, ISBN 9054443529
• 2006 - Godfried Bomans. De humor & ernst, luisterboek op 3 cd's, Rubinstein, ISBN 9054445424
• 2006 - Alleen op een eiland : dagboek van een eilandbewoner, Godfried Bomans, Jan Wolkers, Willem Ruis (radioprogramma van Gé Gouwswaard op 6 cd's, oorspronkelijk uitgezonden door de VARA en AVRO-radio in 1971) Rubinstein, ISBN 9054443316
• 2010 - Het Godfried Bomans Luisterboek, 6 cd's, Rubinstein, ISBN 9789047606024
• 2011 - Godfried Bomans over Het geloof in Sinterklaas, luisterboek op 1 cd, Rubinstein, ISBN 978-9-047-61180-6
• 2012 - De humor van Godfried Bomans & Simon Carmiggelt, 2cd luisterboek, Rubinstein, ISBN 978-9-047-61239-1
• 2013 - Bomans aan boord, luisterboek, Rubinstein, ISBN 978-9-047-613596

Over Godfried Bomans

• J. van Dyck, Ernst en luim in het werk van Godfried Bomans. Antwerpen: Standaard Boekhandel, 1958.
• Michel van der Plas, Herinneringen aan Godfried Bomans. Amsterdam-Brussel: Elsevier, 1972.
• Tony van Verre, Bomans was de naam. Bussum: Unieboek/Gooise Uitgeverij, 1978.
• Jan Bomans, In de stoel van Godfried. Bussum: Centripress, 1977 (= 1978).
• Jan Bomans, Godfried achteraf bekeken. Bussum: Centripress, 1978.
• Ed Popelier, Godfried Bomans. Nijmegen/Beveren: B. Gottmer/Orion, 1981.
• Bomansiana in de gemeentelijke openbare bibliotheek van Heemstede. Samengesteld en ingeleid door Hans Krol. Heemstede, Openbare Bibliotheek, 1981.
• Jeroen Brouwers, De spoken van Godfried Bomans. Amsterdam: De Arbeiderspers/Wetenschappelijke Uitgeverij, 1982.
• idem (aangevuld herdrukt als De wereld van Godfried Bomans. Amsterdam/Antwerpen: Atlas, 1998)
• Michel van der Plas, Godfried; het leven van de jonge Bomans 1913-1945. Bussum: Villa, 1982.
• Michel van der Plas, Buurmans gras: herinneringen aan Böll, Bomans en Van Duinkerken. Baarn: De Prom, 1986.
• Theo Kroon, Godfried Bomans. (AO-boekje 2457) Lelystad:Stichting IVIO, 1993.
• Harm Peter Smilde, De journalist Godfried Bomans; zijn bijdragen voor de Volkskrant en Elseviers Weekblad 1945-1948. Leiden: 'Weidend te midden der leliën', (Leidse Doctoraalscripties 5), 1993.
• Jac Aarts, Onder het stof ("Een documentair overzicht van twintig jaargangen "Godfried"), Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 1998 (1e druk), 2006 (2e herziene en vermeerderde druk).
• Freek van Leeuwen, 'En nu maar lopen...' Twee wandelingen met Godfried Bomans door Haarlem. Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 2000.
• Aad Meinderts/Dick Welsink (red.), Vier lichte letterheren. (Schrijversprentenboek 44) Den Haag/Amsterdam: Letterkundig Museum/Thomas Rap, 1999.
• Edward Krabbendam, Bomans als Provo. Haarlem: Godfried Bomans Genootschap, 2005.
• Gé Vaartjes, Godfried Bomans. Schrijver en televisiester. Haarlem: Godfried Bomans Genootschap, 2005.
• Jac Aarts (samenst.), Bomans Krant 2001-2006 compleet op cd-rom, uitgave in eigen beheer, 2006. Meer informatie op www.jacaarts.nl
• Fred Berendse, Bomans' Banden. Met Godfried Bomans door de omgeving van Haarlem. Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 2007.
• Jac Aarts, Met andere maten. Soest, Boekscout.nl, 2008.(Bomansstudies deel 1)
• Jac Aarts, Drukke tijden. Soest, Boekscout.nl, 2009. (Bomansstudies deel 2)
• Antoon Erftemeijer, Godfried Bomans, schrijver tussen kunstenaars. Haarlem, Frans Hals Museum / De Hallen, 2010.
• Jac Aarts (red.), Drukke lezers. Soest, Boekscout.nl, 2010. (Bomansstudies deel 3)
• Hans Krol (samenst.), Bomans in Beeld; Godfried Bomans in 40 portrettekeningen, cartoons en karikaturen. Heemstede, 2010.
• Jac Aarts (samenst.), Bomans Weekblad 2007-2011 compleet op cd-rom, uitgave in eigen beheer, 2011. Meer informatie op www.jacaarts.nl
• Simon Carmiggelt, Godfried, 2011.
• Jac Aarts, We worden diep. Soest, Boekscout.nl, 2012. (Bomansstudies deel 4)
• G.A. van der List, Godfried Bomans ter herinnering 1913-1971. Amsterdam, Elsevier/Reed Business Media. 2013.
• Jac Aarts (red.) De tweede verdieping. Soest, Boekscout.nl, 2013. (Bomansstudies deel 5)

Zie ook

• Komische literatuur

Externe links

• Godfried Bomans Genootschap
• Vorlage:Link dbnl auteur
• Biografie in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• Biografie in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
• Over zijn voorzitterschap van de Haarlemse Sociëteit Teisterbant
• Bomans (2001) in het uur van de Wolf
• Dossier Godfried Bomans (1913-1971) van de Koninklijke Bibliotheek (Nederland)